Değerli insan Mut sevdalısı merhum Doğan Atlayın ağzından dinleyelim..

İçelli halk şairimiz aşık İrfani'nin çok tanınmış bir türküsü var, Sarıyayla... Dinleyenleri gönülden duygulandırır, bazılarımızın gözleri çakmak çakmak nemlenir.

Herkesçe sevilen bu güzel türküye esas olan Sarıyayla nerededir, neresidir? Sorusu açılır hep... Bazılarımız ''belki vardır ama nerededir''diye düşünür. Bazılarımız da ''Kızılelma'' gibi algılar.

Çocukluğumdan beri duyageldiğim bu türkünün sarıyaylasının neresi olduğunu ben de merak edip araştırdım. Toroslar'ın üzerindeki Göktepe eteklerinde bir Mut yaylası olduğunu saptadım.

1950 li yıllardan sonra yaylacılığın gereksinimden çıkıp lükse dönüşmesiyle yüzlerce yaylamız gibi Sarıyayla da ıssızlığa terkedilmiş, üzücüdür ki zamanla unutulmaya başlamıştır.

Birgün yalnız ve uğraşısız bir anımda İrfani'yi, Sarıyayla'yı anımsayıp epeyce düşe daldım.  (gönül bu ya) yüz elli yıl kadar geriye gidip o günlerin yaşantısı içinde İrfani ile bir Sarıyayla yolculuğu düşledim:

Yıllardan 1850 veya 60, aylardan Mayıs, (Haziran da olabilir) Mut beylerinin davetlisi olarak Mut'a gelip birkaç hafta misafir kalan İrfani, Yaylaları, yaylaların kekik, yavşan, yarpuz kokan tertemiz havasını, hele hele yaylaların güzellerini özlemeye başlar...

O zamanlar izinsiz bey konağından ayrılmak mümkün mü?... İrfani isteklerini, duygularını türkülerine katar, gitme zamanının geldiğini vurgulayan türküler söyleyerek izin ister:

Gene bir gam geldi tuttu

Gurbet elin cevri yetti

Ölen öldü kalan getti

Sağlar yolum gözler şimdi

Aşkın dolusundan içtim

Ne yaman bir derde düştüm

Bu yerlerde çok eğleştim

Kara gözlüm ağlar şimdi

            *****

İrfani gibi, sohbetlerin tuzu-tadı bir aşık ele geçmişken kolay bırakılır mı?... Tabii izin çıkmaz. Ama İrfani de özlemini başka türkülerle dile getirir

Coşkun idim koçak gibi

Keskin idim bıçak gibi

Vaktı geçmiş çiçek gibi

Sarardım soldum Allahım

Koç yiğitler alır satır

Ara yerden kalkmış hatır

Ya yarimi bura getir

Ya ben'ora Sal Allahım

          ****

Gene habar geldi çeşm-i âlâdan

Başım hali değil dertten beladan

Gözlerim bir mektup gelmez sıladan

Bir mektubu yazdıran yok yazan yok

Garipleri gurbet ele salarlar

Bu dert beni iflah etmez paralar

Göz göz oldu sinemdeki yaralar

Neşter  vurup deldiren yok delen yok

           ****

Beyler bakarlar ki İrfani'nin özlemi gün gün artmakta, daha fazla üzmemek için gitmesine izin verirler. İrfani de sevinerek Sarıyayla'ya doğru yola çıkar. İrfani bu... O türküsüz olamaz, O'nun yaşantısı türküdür. Hem gider, hem söyler:

Okundu yeni nameler

Bir gam geldi bağrım deler

Dost koynundaki memeler

Emilecek çağlar şimdi

Gide gide yolu Toroslar'a sarar. Toroslar'da tepeler, sarp geçitler,dereler, kapızlar hep gidene engeldir. Ulaşım zordur Toroslar'da... İrfani özlemiştir sılasını, yaylalarını...

Ne yatarsın bülbül bahar erişti

Eski derdim yenisine karıştı

Eller göçtü yaylasına kavuştu

Eğil dağlar ben yaylama varayım

Yükseğinde nemil nemil karın var

Engininde ala gözlü yarim var

Şunda bir dilbere intizarım var

Eğil dağlar ben sılama varayım

Almalar ayvalar yüksek daldadır

Felek beni günden güne aldatır

Ananın atanın gözü yoldadır

Eğil dağlar ben sılama varayım

             ****

    İrfani, öğleye doğru Mağras dağı sırtlarına ulaşır. Sindel tepesi eteklerinde Top gediği'ne gelince aniden efil efil esen hafif bir esinti yüzünü, yüzünden atlayarak bütün vücuduna yayılır, okşamaya başlar. Orada bir çamın gölgesine oturup kuşbakışı seyrettiği Göksu vadisinin güzelliğine kapılarak en güzel türkülerini söylemeye başlar:

Söylen İrfani'ye yarin öğmesin

Çözemedim ak göğsünün düğmesin

Uz bas kunduranı yer incimesin

Topla zülüfünü tel incimesin

              ****

Telli durnam kalk gidelim 

Yollar çimeç bağlar şimdi

Sarı çiçek mor menevşe 

Giyer bizim dağlar şimdi

             ****

Yol yürümekle biter. Kalkıp yoluna devam eden İrfani artık yaylalarına kavuşmuştur. Her koyakta bir yörük obasına, her pınar başında bir yörük güzeline rastlar. 

Onlara içinden geldiğince türküler söyleye söyleye yoluna devam eden İrfani bir kuşluk vakti Sarıyayla'sına ulaşır. Yaylayı tamamen  görebilen bir yerde durur, bir zaman seyreder... Gönlünün bütün hasretiyle, sesinin bütün gücüyle bir of çekip türküsüne başlar :

OOOFF! Sarıyayla'm seni yaylayamadım kar iken

Yavrı palazını avlayamadım tor iken

Sende bu güzellik bende gençlik var iken

Alırım ahdımı koymam ay gelin

                                     ****

İrfani'nin gür sesiyle yayla koyakları inim inim inler, herkes İrfani'nin geldiğini anlar,obayı bir sevinç ve şenlik havası sarar. Daha ilk akşamdan konuk çadırı kadınlı erkekli konuklarla dolmağa başlar. Yemekler yenip ayranlar içildikten sonra İrfani türkülerine başlar: 

Bir küçücük nevrestenin elinden

Olanca aklımız hep zaya getti

Gece gündüz edasından nazından

Ömrüm sermayesi efvaya getti

Size kurban olam gökte melekler

Siyah zülfü mah yüzünde kelepler

Küçücükten verdiceğim emekler

Görmedim vefasın hebaya getti

Benden selam olsun nazlı yarime

Dahi gelsin baksın benim halime

İrfani cehdetsin dostun yoluna

Desinler mecnundur Leyla'ya getti

                          ****

İrfani böyle söyleye söyleye vakit geçmekte gece yarıya ulaşmakta... Ama bir beklediği var ki bir türlü görünmüyor. İrfani ise ona türküleri ile ulaşmaya çalışıyor

Bizim elin ırmakları akar mı

Yaz olunca menevşeler kokar mı

Sevdiceğim seyrangâha çıkar mı

Eğlen durnam eğlen habar sorayım

Hak erdirsin aşıkları murada

Avcı mısın ne gezersin arada

Sevdiğimin seyrangâhı nerede

Eğlen durnam eğlen habar sorayım

                ****

İrfani bir ara başını kaldırıp baktığında beklediği gelmiş bir kenarda onu dinlemekte... Bütün yorgunluğunu unutup yeni türkülere başlar:

Çoktan beri intizarın çektiğim

Eşim dostum musahibim geldin mi

Mecnun oldum dağ başını beklerim

Mecnun'a teselli veren geldin mi

Gırağı değmiş yaprağını soldurmuş

Yad el değmiş gonca gülün yoldurmuş

Yavrı bizden muhabbeti kaldırmış

Yad ellere meyil veren geldin mi

İrfani der zülüflerin düzgündür

Yavrı ile muhabbetim bozgundur

O sebepten yarelerim azgındır

Yaremin merhemin vuran geldin mi

                          ****

İrfani artık yaylalarına, sevdiklerine kavuşmuş oba oba, koyak koyak gezip türkülerini söylemektedir. O günden, bu güne...

MUT, 18/10/2002   

Doğan Atlay