Tomris, Akan Satayev tarafından yönetilen bir Kazakistan filminin adıdır. Film Saka-İskit İmparatorluğu içindeki Massagetlerin kraliçesi ve dünyanın ilk kadın hükümdarı Türk Tomris Hatun ve Pers kralı  Kiros hakkındaki hikâyeyi anlatıyor. 2019 yapımı Kazak filminde Tomris rolü için 15 bin kişi arasından seçilmiş olan Psikolog Dr. Almira Tursun, profesyonel binicilik, okçuluk dersleri aldı ve ayrıca kılıç ve bıçak kullanmayı öğrendi. Film, Fransa’nın 26. L’Étrange Festivali’nde Uluslararası Uzun Metraj Film Yarışması’nda  Büyük Ödülü kazandı.

Tarihte bilinen ilk Türk kadın hükümdar olan Tomris Hatun’ Saka Devletinin büyük hükümdarı Alp Er Tunga’nın torunu olarak bilinir ve eşinin kaybı üzerine Saka Türklerinin kadın lideri olarak başa geçmiştir. Sakaların en büyük düşmanı olan Pers İmparatorluğuna karşı birçok savaş yönetmiştir. Akıllı ve silah kullanmada usta olan bu hatunun ordusunun çoğu kadınlardan oluşmuştur..

Perslerin İmparatoru  Kiros, haince kurduğu bir plan ile sakaların önderi Tomris Hatun’un oğlunu gafil avlayıp katletmiştir. Olay üzerine yıkılan ama mücadelesinden vazgeçmeyen bu hükümdar anne, oğlunun intikamını almak için yemin eder.

Tomris, kelime anlamı olarak eski Türk dilinde “demir” anlamına geliyor. Demir kadar güçlü bir kişiliğe sahip olan Tomris Hatun ise milattan önce 6.yüzyılda yaşadığı düşünülen Saka veya literatürde İskitler olarak da geçen Hükümdarlığın kraliçesidir. Saka Devleti Orta Asya, Avrupa’nın doğusunda ve Karadeniz’in kuzeyinde kurulmuştur.

Dünya tarihine damga vuran bu isim önderliğinde Pers ordusu mağlup edilerek Saka toprakları muhafaza edilmiştir. Zorlu süreçler yaşayan bu hatun savaşta oğlunu kaybetmiştir fakat davasından vazgeçmeyerek Pers İmparatorluğunun sonunu getirmeyi başaran bir güç olmuştur. 

***

Tomris Hatun  tarihteki ilk Türk kadın hükümdarın adı olup, Saka-İskit İmparatorluğunun etnik  Massaget boyundandır. Ünlü tarihçi Herodot’a göre, Tomris’in, Hazar Denizi'nin doğusundan başlayarak, bugünün Türkmenistan, Afganistan, Batı Özbekistan ve Güney Kazakistan bölgesini kapsayan Orta Asya'da var olan İskit soyundan gelmektedir. Türk destanlarında ve Orhun Abideleri’nde diğer kadınların adları geçmesine rağmen Tomris Hatun’un adına Heredot ve diğer batılı yazarların anlatılarında rastlanmaktadır. İskitler/Sakalar M.Ö. 800-200 yılları arasında hüküm sürmüş ve Kimerlerle sürekli mücadele etmiş bir topluluktur. Her ikisi de Türk boyu olan bu iki topluluk Proto-Türk olarak anılmaktadır.

Bozkırın doğusunda yaşayan İskit toplulukları özellikle Gök Tanrı inancını benimsemiştir. İskitlerde genç kadınlar erkekler gibi ata binmekte, ok atmakta ve at üstünde kargı savurmaktadır. Ayrıca İskit kadınlar üç düşman öldürmeden evlenememektedir  Üç düşman kafası getiren kadının evleneceği erkeği seçebilme özgürlüğü kadının toplumsal konumu hakkında önemli bir veri teşkil etmektedir. Kocasının ölümünden sonra tahta geçen Massaget Kraliçesi Tomris, Hazar Denizi’nin tanyeri ve gündoğusu yönündeki uçsuz bucaksız ovanın büyük bir bölümüne hükmetmektedir.

Pers Kralı Kiros, Massagetlerin geniş topraklarını elde etmek için Tomris’e elçi gönderip kendisiyle evlenmeyi çok istediğini bildirmiştir. Tomris, Kiros’un asıl isteğinin Massaget Krallığı olduğunu anlamıştır. Kiros’a haber göndererek “Sen kendi halklarına hükmet, bizim de kendi halklarımıza hükmetmemize karışma!” demiştir. Tomris’in sözünü dinlemeyen Kiros, başında Tomris’in oğlu Spargapises olan Massaget ordusunun üçte birlik kısmını hile ile yenerek kılıçtan geçirmiştir. Oğlunun esir düştüğünü öğrenen Tomris, Kiros’a tekrar haber göndererek “Eğer oğlumu verip topraklarımdan gitmezsen Massagetlerin efendisi Güneş adına ant içerim ki, kan dökmeye doymayan seni ben, kanla doyuracağım!” demiştir.

Pers imparatoru hileyle Sakalara boyun eğdiremeyince asıl niyetini ortaya çıkarır ve Aras nehri üzerine ordularını getirir. Nehrin geçilebilmesi için köprü inşa ettirmekten bile kaçınmayan bu hırs küpü imparator aynı zamanda ilginç bir silah da kullanmaktan çekinmez. Bu silah ise eğitilmiş köpeklerdir ve savaş mevzilerine yerleştirir. Bir müddet sonra Tomris hatun, Kiros’a elçi gönderir ve ona kendilerine saldırmaktan vazgeçmelerini bildirir.

Oğlunun ölüm haberi sonucu yıkılan ancak mücadeleye devam eden Tomris hatun şu sözleri sarf eder; “Kana susamış Kiros! Sen oğlumu mertlikle değil, ona içirdikçe sarhoş ettiğin şarapla öldürdün. Güneşe yemin ederim ki seni kanla doyuracağım!”.

Kiros bu tehdide kulak asmayınca Sakalar tarafından savaş hazırlıkları başlamıştır. Amcasını da katleden Perslere kini oğlunun öldürülmesiyle daha da güçlenen bu kadın hükümdar, ertesi gün sert bir savaşa girer.

Yaptığı plan ve taktiklerle savaşı kazanan Tomris savaş alanını gezerken Kiros’un cesedini görüp, başını gövdesinden ayırmış, bir torba içine koyduktan sonra “Sana söylediğim gibi; benim elimle kana doyuyorsun Kiros!” demiştir.

Tomris Hatun’la ilgili birçok bilgi ve efsane bulunmaktadır. Ancak onun en önemli özelliği; yıllarca süren ünlü İran-Turan savaşlarında bir kadın komutan olarak ortaya koyduğu kahramanlıklar ve askeri deha ve üst düzey bir kadın savaşçı oluşudur.

Saka Türklerinin ilk kadın hükümdarı Tomris, atlarını ölüme sürecek olan askerlerinin önünde durarak yürekleri titreten bir ses ile “geride sadece bizler kaldık. Birçoğu kadınlardan, tıpkı erkeği kadar yiğit kadınlardan oluşan halk ve ordu”. Perslerin esareti altına girmemekte kararlı olan Tomris Hatun ve Saka ordusu, aynı anda coşkuyla haykırarak ant içtiler.

Tomris, bugünkü Türkçemizde “Demir” anlamına gelmektedir. Sakalar’ın büyük hükümdarı Alp Er Tunga’nın torunu olan Tomris Hatun, eşinin vefatı üzerine Sakalar’ın idaresini eline almıştır ve neticede Pers İmparatorluğunu tarihten silmeyi başarmış olan kahraman bir Türk kadınıdır.